واکنش گندم به تنش حرارتی در شرایط مزرعه با استفاده از تاریخ کاشت های بهاره

واکنش گندم به تنش حرارتی در سال زراعی 86-1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان واقع در لورک نجف¬آباد ارزیابی گردید. آزمایش با آرایش کرت¬های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اصلی شامل پنج تاریخ کاشت (23 اسفند 85، 21 فروردین 86، 23 اردیبهشت86، 23 خرداد 86 و 23 تیر 86)، فاکتور فرعی شامل نور کامل و سایه نسبی( حدود %75 نور کامل با استفاده از سایه¬اندازی توسط توری پشه¬بندی) و فاکتورفرعی-فرعی شامل دو رقم قدس و بک¬کراس روشن بود. طول دوران کاشت تا سبز شدن با تاخیر در کاشت، از کاشت اول تا پنجم کاهش یافت. شمار روز از سبز شدن تا گره-بندی با تاخیر در کاشت از کاشت اول تا چهارم کاهش یافت و با تاخیر بیشتر (در کاشت پنجم) افزایش پیدا کرد. طول دوران گره¬بندی تا سنبله¬دهی و سنبله¬دهی تا رسیدگی فیزیولوژیک با تاخیر کاشت از کاشت اول تا سوم کاهش یافت و با تاخیر بیشتر در کاشت افزایش حاصل نمود. طول کلیه مراحل نموی از کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک با تغییرات دمایی همروند بود. بجز فاصله کاشت تا سبز شدن که تحت تاثیر شدت نور واقع نشد، طول سایر مراحل نموی در سایه نسبی بیشتر از نورکامل بود. تفاوت ارقام از نظر مراحل نموی معنی¬دار نبود. با تاخیر در کاشت و افزایش دما تا کاشت چهارم، وزن خشک بوته در مرحله گره¬بندی، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، تعداد پنجه، تعداد سنبله، وزن خشک سنبله و وزن خشک بوته در مرحله گرده¬افشانی، تعداد پنجه نابارور، تعداد سنبله و وزن خشک بوته در مرحله رسیدگی، عملکرد و شاخص برداشت، کاهش یافتند و پس از آن در تاریخ کاشت پنجم افزایش حاصل نمودند. با تاخیر در کاشت از کاشت اول تا سوم و افزایش دما، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه کاهش یافتند و با تاخیر بیشتر در کاشت چهارم و پنجم افزایش یافتند. وزن خشک بوته در مرحله گره¬بندی، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، تعداد پنجه، تعداد سنبله، وزن سنبله و وزن بوته در مرحله گرده¬افشانی، تعداد پنجه نابارور، تعداد سنبله و وزن خشک بوته در مرحله رسیدگی، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد و شاخص برداشت در سایه نسبی بیشتر از نور کامل بود. بجز وزن خشک در مرحله گرده¬افشانی و تعداد پنجه نابارور در مرحله رسیدگی که در رقم قدس کمتر بود، سایر صفات بررسی شده در بین دو رقم مورد مطالعه تفاوت معنی¬داری نداشتند. در مجموع چنین نتیجه¬گیری شد که، تنش حرارتی منجر به کاهش عملکرد گیاه شد و کاهش بار حرارتی گیاه از طریق سایه¬اندازی منجر به افزایش طول مراحل فنولوژیک و متعاقباً افزایش اجزای عملکرد و عملکرد دانه گردید.